Oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin | Pływalnie i baseny

Systemy prawne dotyczące chemikaliów

Do 2017 r. będą funkcjonowały na terenie Unii Europejskiej (w tym w Polsce) dwa systemy prawne dotyczące klasyfikacji i oznakowania chemikaliów. Zasady klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, wykaz substancji chemicznych niebezpiecznych oraz sposób ich oznakowania określają przepisy zawarte w Ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (1), ponadto w zakresie oznakowania substancji chemicznych i ich mieszanin – przepisy zawarte w Rozporządzeniu CLP (4).

Przepisy ustawy o substancjach i ich mieszaninach zostały uszczegółowione w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 445) (2).

Od 2010 r. obowiązuje podwójny system klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin – w związku z wejściem w życie na terenie UE przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie WE nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 r.) (4).

W związku z powyższym w polskim prawie odnośnie do substancji chemicznych i ich mieszanin funkcjonują obecnie następujące terminy: „substancje niebezpieczne i mieszaniny niebezpieczne” oraz „substancje i mieszaniny stwarzające zagrożenie”.

Definicje tych pojęć zostały zapisane w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (1).

Znaki stosowane dla oznakowania substancji/mieszanin niebezpiecznych (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach) określono w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (2). W Rozporządzeniu tym określono również zwroty wskazujące na warunki bezpiecznego stosowania substancji lub mieszaniny niebezpiecznej – zwroty S, natomiast zwroty R, wskazujące rodzaje zagrożeń, jakie stwarza substancja lub mieszanina niebezpieczna, określono w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin (Dz. U. z 2012 r. poz. 1018) (3).

Wyżej wymienione elementy wchodzą w skład systemu tzw. starego oznakowania substancji i mieszanin chemicznych, który był oparty na wymogach zawartych w Dyrektywie Rady 67/548/EWG odnoszącej się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych, wraz z późniejszymi zmianami (Dz. Urz. WE L 196 z 16.8.1967 r.) oraz w Dyrektywie Rady 1999/45/EWG odnoszącej się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych i mieszanin (Dz.U. WE L 200 z 30.7.1999 r., z późn. zm.).

Znaki ostrzegawcze obowiązujące dla substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie (art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach) (1) wynikające z przepisów Rozporządzenia CLP (zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia – zwroty H oraz zwroty wskazujące na warunki bezpiecznego stosowania substancji lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie – zwroty P) tworzą elementy systemu tzw. nowego oznakowania.

W kolejnych artykułach zostaną przedstawione zasady oznakowania według „starego” i „nowego” systemu oznakowania, należy bowiem pamiętać, iż od 1 grudnia 2012 r. dla substancji chemicznych obowiązuje klasyfikacja zgodna z Rozporządzeniem 1272/2008/WE (CLP) (4), natomiast w przypadku mieszanin obowiązuje podwójna klasyfikacja – dla substancji chemicznych zawartych w mieszaninie zgodna z Rozporządzeniem 1272/2008/WE (CLP) (4), dla całej mieszaniny – zgodna z Dyrektywą Rady 1999/45/EWG.

Definicja mieszaniny:

Mieszanina – oznacza mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji (art. 3.2 Rozporządzenia REACH) (5), po wejściu w życie Rozporządzenia CLP dotychczas stosowany termin „preparat” został zamieniony na termin „mieszanina”.

Wymagania dotyczące oznakowania substancji chemicznej/mieszaniny (system oznakowania według Dyrektywy Rady 67/548/EWG i Dyrektywy Rady 1999/45/EWG) Oznakowanie opakowania substancji zaklasyfikowanej jako niebezpieczna powinno być opatrzone odpowiednią etykietą, zawierającą następujące elementy:

nazwę substancji określoną zgodnie z tabelą 3.2 załącznika VI do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP), zwaną dalej „tabelą 3.2 załącznika VI do Rozporządzenia nr 1272/2008” (jeżeli substancja nie jest wymieniona w tabeli 3.2 załącznika VI do Rozporządzenia nr 1272/2008, należy zamieścić nazwę powszechnie przyjętą w międzynarodowym nazewnictwie chemicznym);
nazwę, adres siedziby i numer telefonu przedsiębiorcy, a w przypadku osoby fizycznej – imię i nazwisko, adres miejsca wykonywania działalności i numer telefonu osoby wprowadzającej substancję do obrotu (producenta, importera lub dystrybutora);
znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie określone w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia (2);
zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty R);
zwroty zawierające wskazówki bezpiecznego stosowania (zwroty S);
numer WE, w rozumieniu definicji numeru WE zamieszczonej w załączniku VI do Rozporządzenia nr 1272/2008, jeżeli został przypisany danej substancji w odrębnych przepisach (4);
w przypadku substancji objętych tabelą 3.2 załącznika VI do Rozporządzenia nr 1272/2008 oznakowanie powinno zawierać wyrazy „Oznakowanie WE”.

Uwaga!
Należy pamiętać, że od 1 grudnia 2012 roku substancje chemiczne muszą być oznakowywane zgodnie z Rozporządzeniem CLP, wyżej wymienione zasady dotyczą wyłącznie substancji chemicznych wprowadzonych do obrotu przed dniem 1 grudnia 2012 r.

Oznakowanie opakowania mieszaniny zaklasyfikowanej jako niebezpieczna powinno być opatrzone odpowiednią etykietą, zawierającą następujące elementy:

nazwę handlową lub informację o przeznaczeniu mieszaniny;
dane osoby wprowadzającej mieszaninę do obrotu – nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu producenta, importera lub dystrybutora;
nazwę chemiczną lub nazwy chemiczne substancji obecnych w mieszaninie, które mają wpływ na klasyfikację mieszaniny jako niebezpiecznej;
znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające znaczenie znaków ostrzegawczych zgodne z załącznikiem 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia (2);
zwroty R wskazujące rodzaj zagrożenia, które powinny być zgodne z brzmieniem podanym w załączniku 2 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia (3);
zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania (załącznik 2 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia (2));
ilość nominalną (masę lub objętość) w przypadku mieszanin przeznaczonych do sprzedaży dla konsumentów.

Oznakowanie opakowania mieszaniny niebezpiecznej powinno zawierać dodatkowo:

treści dodatkowych napisów oraz kryteria ich umieszczania (wymóg ten dotyczy niektórych mieszanin – załącznik 4 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia (2));
inne wskazania dotyczące wpływu na zdrowie i bezpieczeństwo (są one niezbędne, jeżeli mieszanina niebezpieczna podlega również innym przepisom – detergenty, produkty biobójcze itp.).

Wygląd etykiety – zasady ogólne

oznakowanie ostrzegawcze powinno zawierać wyłącznie informacje wymagane przez Rozporządzenie Ministra Zdrowia (2) oraz – jeżeli jest to niezbędne – dodatkowe informacje dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa;
oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej może być umieszczane na opakowaniu w inny sposób, jeżeli opakowania są zbyt małe lub z innych powodów nie są przystosowane do oznakowania zgodnego z wymogami Rozporządzenia Ministra Zdrowia;
w przypadku gdy z uwagi na wielkość lub kształt opakowania fizycznie nie jest możliwe umieszczenie wymaganych zwrotów S na oznakowaniu opakowania, do opakowania należy dołączyć opis bezpiecznego stosowania substancji lub mieszaniny;
oznakowanie może być umieszczone na etykiecie lub bezpośrednio na opakowaniu substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej;
oznakowanie umieszcza się na opakowaniu w taki sposób, aby jego treść mogła zostać odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym położeniu;
etykieta powinna być trwale przymocowana do powierzchni opakowania;
wewnętrzna powierzchnia etykiety powinna przylegać bezpośrednio i w całości do opakowania;
informacje zamieszczone na oznakowaniu opakowania powinny wyraźnie odróżniać się od tła i mieć takie wymiary i liternictwo, żeby były łatwo czytelne;
kolor i wygląd oznakowania opakowania powinny być tak dobrane, aby znak ostrzegawczy i jego tło wyraźnie się od siebie odróżniały;
oznakowanie musi być sporządzane w języku urzędowym państwa, w którym substancje/mieszaniny wprowadzane są do obrotu. Etykiety na substancjach/mieszaninach chemicznych wprowadzanych do obrotu na terenie Polski muszą być sporządzone w języku polskim;
w przypadku zamieszczenia na oznakowaniu napisów ostrzegawczych także w językach innych niż język polski wymiar oznakowania należy powiększyć o obszar zajęty przez napisy w innym języku lub innych językach;
wzór znaków ostrzegawczych i napisy określające ich znaczenie muszą być zgodne z wzorami przedstawionymi w załączniku 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia (2) w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych;