Pojawienie się śliskiego nalotu na wewnętrznych powierzchniach niecek basenowych pływalni czy też punktowych wykwitów koloru zielonego, zmętnienie wody oraz jej zabarwienie na zielono to sygnał, że w basenie rozwijają się glony. Wzrasta też wówczas gwałtownie zużycie chloru, co przekłada się na zagrożenia dla zdrowia osób korzystających z pływalni. Obecność glonów w wodzie pływalni, zarówno krytych, jak i odkrytych, stanowi bardzo poważny problem eksploatacyjny.
Cechy glonów
Glony (zwane też algami) to jednokomórkowe lub proste wielokomórkowe organizmy fotosyntetyzujące; producenci o wielkim znaczeniu zwłaszcza w systemach morskich i słodkowodnych. U wszystkich glonów występują chlorofil α oraz żółte i pomarańczowe karotenoidy. Niektóre oprócz chlorofilu mają barwnik brązowy lub czerwony. Głębokość, na jakiej występują glony w wodzie, jest zależna od możliwości pochłaniania różnej długości promieniowania słonecznego, które potrzebne jest do przeprowadzenia fotosyntezy. Glony zielone występują więc w płytkich warstwach wodnych, głębiej znajdują się brunatne, a najgłębiej występują czerwone glony. Charakteryzują się bardzo różną wielkością – od mikroskopijnych jednokomórkowych form do ogromnych wielokomórkowych wodorostów. Chociaż zdolne są do fotosyntezy, glony nie są roślinami. W przeciwieństwie do roślin glony nie posiadają woskowej warstwy powierzchniowej chroniącej przed utratą wody. Z tego powodu występowanie aktywnie rosnących glonów ograniczone jest do środowisk wilgotnych lub mokrych. Ponadto większość glonów nie ma wielokomórkowych organów rozrodczych (gametangiów, w których wytwarzane są gamety), charakterystycznych dla roślin. Gametangia glonów są jednokomórkowe. Glony, podobnie jak rośliny i niektóre bakterie, to producenci o wyjątkowej zdolności wiązania i przekształcania energii słonecznej w energię chemiczną magazynowaną w procesie fotosyntezy. Produktami fotosyntezy są węglowodany powstałe z prostych związków, tj. wody i dwutlenku węgla. Efektem tego procesu jest wydzielanie się tlenu. Glony są autotrofami, czyli organizmami samożywnymi, wytwarzającymi niezbędne im substancje pokarmowe z prostych związków nieorganicznych. Nie są one uzależnione od dostarczania pokarmu przez inne organizmy. Są autotrofami fotosyntetyzującymi, czyli organizmami, które wykorzystują światło jako źródło energii do syntezy związków organicznych. Glony i nieliczne rośliny, które żyją w środowisku wodnym, są omywane przez wodę zawierającą rozpuszczone substancje, w tym dwutlenek węgla i jony węglanowe. Jony węglanowe przemieszczają się do komórek glonów dzięki dyfuzji i są wykorzystywane w procesie fotosyntezy1. Glony jako producenci związków organicznych intensyfikują ich wytwarzanie w wodach zasobnych w związki biogenne, szczególnie związki azotu i fosforu. Wykorzystują obecne w środowisku wodnym jony fosforanowe oraz rozpuszczalne organiczne związki fosforu. Te ostatnie w wodach naturalnych najczęściej występują w postaci ortofosforanów (fosfor jako P5+). Mogą też być obecne poli- i metafosforany oraz organiczne połączenia fosforu. Stężenie fosforanów w wodach niezanieczyszczonych jest zwykle mniejsze od 0,05 gPO4 3-/m3, zaś w wodach zanieczyszczonych osiąga nawet kilka gram na metr sześcienny. Związki fosforu są najczęściej czynnikiem ograniczającym eutrofizację wód, ponieważ glony (poza np. sinicami) w procesie fotosyntezy zużywają znacznie więcej fosforu niż azotu. Podwyższone w wodzie stężenie fosforu (powyżej wartości progowej i równej 0,01 g P/m3) przy równoczesnym występowaniu azotanów i dwutlenku węgla powoduje masowy rozwój glonów, tzw. zakwity, które występują z większą intensywnością w wodach stojących niż płynących. Zakwity obserwuje się w miesiącach letnich (maj – wrzesień) i wówczas zawartość związków biogennych rozpuszczonych w wodzie może gwałtownie zmniejszyć się. W pozostałych miesiącach roku zawartość azotanów i nieorganicznych związków fosforu zwykle zwiększa się. Eutrofizację wód i jej skutki najczęściej stwierdza się w jeziorach oraz sztucznych zbiornikach. Zakwity glonów są szkodliwe, gdyż utrudniają uzdatnianie wody. Glony są często powodem nieprzyjemnego smaku i zapachu oraz obecności w wodzie metabolitów, z których część może być toksyczna w szczególnych przypadkach (np. zakwity sinic). Ponadto stwarzają problemy techniczne, takie jak skracanie cyklu filtracji, zatykanie rurociągów i armatury. Dawniej stosowano miedziowanie wody oraz ograniczenie penetracji promieniowania słonecznego przez dodawanie pylistego węgla aktywnego. Obecnie metody te nie są stosowane2. Glony rozmnażają się poprzez fragmentację plechy, podział komórki oraz wytwarzanie różnego rodzaju zarodników. Zarodniki glonów powstają we wnętrzu ich komórek i wydostają się na zewnątrz po pęknięciu ściany komórki, w której się wytworzyły. Zarodniki glonów bardzo dobrze rozprzestrzeniają się w środowisku wraz z pyłem i kurzem przenoszonym z powietrzem. Tą drogą dostają się również do hal basenowych krytych pływalni. Większość glonów w wodzie basenowej nie ma bezpośredniego negatywnego wpływu na zdrowie korzystających z pływalni. Zagro – żeniem jest fakt, że stanowią one doskonałe schronienie dla mikroorganizmów patoge – nicznych przed działaniem obecnego w wo – dzie środka dezynfekcyjnego. Ponadto jako producenci materii organicznej w wodzie basenowej podnoszą potencjał żywieniowy dla wszystkich mikroorganizmów, w tym również chorobotwórczych. Powodują trudności w prawidłowym prowadzeniu procesów uzdatniających wodę z uwagi na szybkie zużywanie się chloru na utlenia – nie tworzących się związków organicznych. To z kolei powoduje powstawanie większej ilości szkodliwych dla zdrowia ubocznych produktów dezynfekcji, w tym chloramin, w wodzie basenowej, których maksymalny dopuszczalny poziom jest ściśle zdefinio – wany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływal – niach (Dz.U. poz. 2016).
WIĘCEJ W MAGAZYNIE „PŁYWALNIE I BASENY” NR 29
TEKST | Małgorzata Prędota
