Mikroorganizmy są integralną częścią publicznych pływalni. Każdego dnia użytkownicy basenu wprowadzają niezliczone ilości bakterii, grzybów i wirusów do wody basenowej, które nie tylko przedostają się wraz z wydzielinami ciała, lecz także są częścią naturalnej flory bakteryjnej każdego człowieka [3, 7, 9]. Doniesienia literaturowe z całego świata raportują o różnych przypadkach chorób przenoszonych drogą wodną w tego typu obiektach [6, 11]. Są to przede wszystkim choroby bakteryjne, takie jak infekcje skóry, oczu czy problemy żołądkowo-jelitowe [5].
Oprócz bakterii wprowadzanych do wody basenowej przez człowieka, na pływalniach istnieje ryzyko kontaktu z mikroorganizmami, które mogą namnażać się w instalacjach uzdatniania wody basenowej tzw. bakteriami biofilmu. Do tej grupy mikroorganizmów należą m.in. bakterie z rodzaju Legionella (Legionella spp.). Szczepem najbardziej niebezpiecznym dla człowieka jest Legionella pneumophila. Jest to bakteria Gram-ujemna, która po raz pierwszy została zidentyfikowana po wybuchu epidemii w Filadelfii w 1976 r. podczas Konwencji Legionu Amerykańskiego, w której zginęło 29 osób (stąd nazwa wywoływanej przez nią choroby – choroba legionistów). Choroba legionistów często początkowo charakteryzuje się złym samopoczuciem, może wystąpić łagodny i nieproduktywny kaszel, krwioplucie oraz objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty i bóle brzucha). Gorączka występuje prawie we wszystkich przypadkach i rozwija się w ciągu pierwszego dnia [1].
Mikroorganizmy Legionella są wszechobecne w środowisku wodnym i są zdolne do namnażania się wewnątrzkomórkowego w pierwotniakach słodkiej wody. Bakterie te występują w wielu rodzajach źródeł wody, a ich wzrost jest szczególnie uprzywilejowany w stworzonych przez człowieka systemach ciepłej wody, w tym wieżach chłodniczych i systemach HVAC (skrót od heating, ventilation, air conditioning – ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja), wannach z hydromasażem i spa.
Chociaż nie każdy zarządca pływalni chwali się pozytywnymi wynikami obecności bakterii z rodzaju Legionella, problem ten może występować w tego typu obiektach. Przypatrując się ekologii bakterii Legionella (tj. w jaki sposób oddziałuje ona ze środowiskiem naturalnym i innymi gatunkami) można zrozumieć czynniki, które wpływają na jej przetrwanie i wzrost w sztucznych systemach wodnych. Okazuje się, że na pływalniach może ona znaleźć wiele sprzyjających miejsc do zagnieżdżenia się i rozwoju.
Wpływ temperatury
Bakterie Legionella preferują środowisko od pH 2,7 do 8,3. Legionellę izolowano z systemów ciepłej wody, której temperatura wynosiła do 66°C, jednakże już w temperaturach powyżej 70°C bakterie te niszczone są niemal natychmiast. Legionella pneumophila przeżywa i namnaża się w wodzie w temperaturach od 25 do 45°C, przy optymalnym zakresie temperatur 32–42°C. Badanie wykazało również, że bakterie Legionella były najczęściej izolowane w temperaturach od 35 do 45°C, przy czym największy wzrost liczby kolonii bakterii wystąpił w temperaturze między 37 a 42°C.
Gdy temperatura spada poniżej 37°C, tempo reprodukcji bakterii spada, a liczba bakterii w wodzie o temperaturze poniżej 20°C jest niewielka lub nie ma jej wcale. Dlatego, żeby zapobiec skażeniu bakteriami Legionella, zalecana temperatura przechowywania i dystrybucji zimnej wody wynosi poniżej 25°C, a najlepiej poniżej 20°C. Bakterie Legionella mogą rosnąć poniżej 20°C w pewnych warunkach. Legionella przeżyje przez długi czas w niskich temperaturach, a następnie namnaża się, gdy temperatura wzrośnie, jeśli pozwalają na to inne warunki. Systemy wodne, takie jak wanny z hydromasażem, wykorzystują wodę w zakresie temperatur, który sprzyja rozwojowi Legionelli.
Ponadto systemy te wytwarzają aerozole, zwiększając rozprzestrzenianie się bakterii [1]. Na pływalniach bakterie z rodzaju Legionella mogą występować również w instalacjach dostarczających ciepłą wodę pod prysznice. W badaniach przeprowadzonych na 12 pływalniach w Bolonii we Włoszech, Legionellę spp. znaleziono w 2 z 48 próbek wody basenowej oraz w 27 z 48 próbek pobranych z gorącej wody z pryszniców (19 próbek dało wynik pozytywny na Legionella pneumophila) [2].
Utrzymywanie temperatury systemów ciepłej i zimnej wody w budynkach w celu zapobiegania lub minimalizacji wzrostu bakterii Legionella może być ważnym środkiem kontrolnym, zapobiegającym ryzyku zakażenia bakteriami Legionella. Temperatura wody jest kluczowym czynnikiem w kolonizacji systemów dystrybucji wody, rozprzestrzeniania się Legionelli w środowisku, a tym samym ryzyku zakażenia.
WIĘCEJ W MAGAZYNIE „PŁYWALNIE I BASENY” NR 33
TEKST | Agnieszka Włodyka-Bergier, Beata Przybyłowska-Stanek, Emilia Stańkowska – AGH w Krakowie
FOTO | Archiwum autorów
