Jesienią 2017 r. najstarsza firma basenowa w Polsce – Transcom Sp. z o.o. z Katowic – podjęła niełatwe wyzwanie i przystąpiła do remontu najstarszej pływalni w Polsce – Pływalni Miejskiej w Siemianowicach Śląskich.
Rok wcześniej w związku z poważnym rozszczelnieniem niecki basenowej, ogólnym stanem zaplecza sanitarnego oraz hali basenowej podjęto decyzję o zamknięciu obiektu i wyłączeniu z użytkowania. Biorąc pod uwagę szczególną wartość historyczną obiektu oraz dobro mieszkańców, władze miejskie dołożyły wszelkich starań, aby przywrócić go do stanu świetności, tak aby mógł on służyć kolejnym pokoleniom Siemianowiczan.
Po kilkunastu miesiącach prac remontowych 26 stycznia 2018 r odbyło się uroczyste otwarcie. W tym dniu wszyscy zainteresowani mogli podziwiać nowo wyremontowany obiekt. Dzień później można już było w pełni korzystać z basenu. W tym roku zabytek obchodzi 110. rocznicę działalności. Jednak zacznijmy od początku.
Historia najstarszej pływalni w Polsce
Pływalnia Miejska w Siemianowicach Śląskich jest najstarszą pływalnią w Polsce.
Jej historia sięga 1906 r. Wówczas powstał pierwszy projekt budynku. W kwietniu 1907 r. Spółka Vereinigte Königs – und Laurahütte Aktien – Geselschaft (Die Berg – Verwaltung) zwróciła się do Zarządu Gminy Siemianowic o wydanie zezwolenia na wybudowanie pływalni dla swoich pracowników. Jako miejsce przyszłej budowy wskazano plac na końcu ulicy Pocztowej (obecnie Śniadeckiego). Autorem projektu był budowniczy Emil Twrdy z Pszczelnika. W maju 1907 r. budowniczy gminy – Tobolla – wydał pozwolenie na budowę basenu. Koszt budowy całości, wyliczony we wrześniu 1907 r., wynosił 62 000 marek. W trakcie budowy w 1908 r. przeprojektowano wejście do pływalni i do piwnic. Zaprojektowano też przejście z części piwnicznej do części mieszczącej nieckę basenu. Fasada budynku usytuowana została prostopadle do części mieszczącej basen. Po lewej stronie fasady mieściło się zejście do piwnic, wejściem po prawej stronie wchodziło się na klatkę schodową, która w dół prowadziła do przechowalni sprzętu, a w górę na basen. Przez poczekalnię i suszarnię wchodziło się na emporę wysuniętą nad niecką basenu, gdzie znajdowały się kabiny do przebierania. W części środkowej krótszej ściany znajdowała się trampolina i schody prowadzące na niższy poziom, gdzie były prysznice i niecka basenu. W dłuższych ścianach zaprojektowano po cztery prostokątne okna zwieńczone półkoliście; krótszą ścianę natomiast doświetlało jedno duże trójdzielne okno także zakończone półkolistym zwieńczeniem. Nad niecką basenu zostało zaprojektowane sklepienie pozorne, podtrzymywane za pomocą żelaznej kratownicy. Część środkową, nad niecką, stanowił świetlik. Jako pokrycie dachu przewidziana była szarobłękitna dachówka karpiówka. Na obu poziomach basenu znajdowały się toalety. Wszystkie pomieszczenia, ze względów sanitarnych, wyłożono flizami (płytkami ceramicznymi).
W latach 70. XX w. architekt Stanisław Lesikiewicz zaprojektował przedłużenie basenu do 25 m. Przy tej przeróbce wyburzono tylną ścianę z trójdzielnym oknem zwieńczonym półkoliście.
Na początku lat 90., w związku z transformacją gospodarczą, Huta Jedność będąca właścicielem pływalni nie była w stanie jej utrzymać i musiała ją zamknąć. Nieużytkowany obiekt został przejęty przez gminę Siemianowice Śląskie w 1994 r. i uruchomiony po pierwszym remoncie w październiku 1995 r. W 1997 r. decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach pływalnia została wpisana do rejestru zabytków ówczesnego województwa katowickiego.
Etap prac projektowych
Zadanie inwestycyjne zostało wykonane w trybie „zaprojektuj i wybuduj” z ryczałtowym rozliczeniem, co w przypadku prac remontowo-modernizacyjnych jest rozwiązaniem bezpiecznym dla inwestora. W tym miejscu warto podkreślić, że podstawą właściwej realizacji zadania w tym trybie jest sumiennie przygotowany program funkcjonalno-użytkowy (PFU), który powinien szczegółowo określać wymagania inwestora co do zakresu prac oraz jakości urządzeń i wyposażenia. Właściwie przygotowany PFU powinien być wykonany na podstawie ekspertyz, badań z odkrywek oraz innych czynności, które mogą dać inwestorowi, projektantowi oraz wykonawcy pogląd na stan faktyczny oraz pozwolą szczegółowo określić zakres prac.
Ze względu na zabytkowy charakter Pływalni Miejskiej przed przystąpieniem do prac modernizacyjnych niezbędne było uzyskanie pozytywnej opinii oraz akceptacji projektu wykonawczego przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz uzyskanie prawomocnego pozwolenia na budowę.
Brak archiwalnej dokumentacji technicznej oraz konieczność zachowania zabytkowego charakteru obiektu był dla jednostki projektowej firmy Transcom Sp. z o.o. nie lada wyzwaniem. Podczas realizacji prac projektowych pomocna okazała się być właśnie ekspertyza techniczna oraz inwentaryzacja obiektu, którą inwestor wykonał na potrzeby opracowania PFU.
Zakończone zadanie inwestycyjne było pierwszym etapem prac mających na celu doprowadzenie Pływalni Miejskiej do stanu z czasów świetności, a ich zakres obejmował:
Remont niecki basenowej
Istniejący kształt niecki basenowej został jej nadany z początkiem lat 60. ubiegłego wieku, kiedy to podjęto decyzję o rozbudowie pływalni poprzez powiększenie hali basenowej i samej niecki. Nieszczelność, która była powodem wyłączenia obiektu z użytkowania, powstała właśnie w miejscu łączenie konstrukcji niecki z roku 1907 z tą z początku lat 60.
Obie konstrukcje zostały wzmocnione poprzez ankrowanie, a łączenie wewnątrz niecki zostało wykończone specjalistycznym systemem dylatacyjnym.
Nieckę basenu również wyposażono w system nowych dysz napływowych ze szczelnymi przejściami instalacyjnymi, których wydajność będzie umożliwiała właściwą pracę stacji uzdatniana wody po jej modernizacji, przewidzianej w dalszych etapach.
Całość została wykończona folią PVC wzmacnianą siatką z włókna szklanego. W tym miejscu warto również wspomnieć, że szerokość oferty folii PVC dostępnej na rynku pozwala na duże oszczędności, jednak niestety kosztem trwałości. Grube folie (ok. 3–5 mm) wzmacniane siatką z włókna szklanego bywają droższe w zakupie niż porcelanowe płytki basenowe.
Remont plaży oraz ścian hali basenowej
Po usunięciu istniejących okładzin ceramicznych stwierdzono zły stan techniczny tynków oraz wylewek. Niezbędnym krokiem zatem była decyzja o ich usunięciu oraz wykonaniu nowych warstw. Przed ułożeniem okładzin ceramicznych oraz odwodnienia liniowego plaży wykonano pełną hydroizolację mineralnymi masami typu 2K.
Na posadzkę basenową zastosowano porcelanowe płytki basenowe Serapool w klasie antypoślizgu C na mokro i sucho, co pozwala inwestorowi nie martwić się o wypadkowość. Dodatkowo systemowe odwodnienie liniowe, również wykonane z porcelany, o stosunkowo niewielkim wgłębieniu minimalizuje ryzyko wystąpienia skręcenia kończyn dolnych, które mogą wystąpić w przypadku systemów o większej głębokości.
Kolumny zostały wyłożone mozaiką 5×5 również z porcelany, tak aby w przypadku uderzenia np. sprzętem do sprzątania nie doszło do szczerbień czy też pęknięć glazury lub poszczególnych kostek mozaik.
Remont świetlika dachowego
Również świetlik dachowy, który znajduje się nad niecką basenową, poddano gruntownemu remontowi. Ze względu na wysokość hali oraz głębokość niecki ten zakres prac okazał się najbardziej skompilowany w całym zadaniu. Cała konstrukcja została wypiaskowana, zabezpieczona antykorozyjnie oraz pomalowana zgodnie z wytycznymi Konserwatora Zabytków. Na tak odnowionej konstrukcji zostały umieszczone nowe płyty poliwęglanowe. Efekt końcowy zaskoczył pozytywnie wszystkich.
Wymiana instalacji CO
Zgodnie z decyzją Konserwatora Zabytków na hali basenowej pozostawiono istniejące, żeliwne grzejniki żeberkowe, które również zostały poddane regeneracji. Decyzja ta z całą pewnością przyczyniła się do nadania hali basenowej niepowarzelnego klimatu i charakteru. Instalacja CO została wykona jako podtynkowa oraz została przystosowana do dalszej rozbudowy.
Wentylacja mechaniczna hali basenowej
Kolejną częścią remontu była kompleksowa modernizacja centrali wentylacyjnej, która miała dostosowywać ją do obecnych wymogów i standardów. Wysoką niezawodność i sprawność uzyskano dzięki zastosowaniu wentylatorów z napędem bezpośrednim, rekuperatorowi o dużej powierzchni wymiany ciepła w konstrukcji odpornej na działanie agresywnego środowiska oraz pozostałych komponentów centrali wentylacyjnej.
Na hali basenowej zostały również wykonane nowe kanały wentylacyjne.
Wyżej opisany zakres prac był pierwszym etapem modernizacji Pływalni Miejskiej. Obecnie inwestor, tj. gmina Siemianowice Śląskie, rozstrzygnęła przetarg na drugi etap prac modernizacyjnych w trybie „zaprojektuj i wybuduj”, który swym zakresem obejmie wymianę pozostałych instalacji wewnętrznych oraz remont elewacji tego niezwykle atrakcyjnego obiektu. Prace projektowe są w toku.
Działalność Pływalni Miejskiej
Pływalnia prowadzi różnorodną działalność sportowo-rekreacyjną. Każda grupa wiekowa może znaleźć zajęcia dla siebie. W ramach lekcji wychowania fizycznego dzieci klas II szkół podstawowych z Siemianowic Śląskich mają prowadzoną naukę pływania. W godzinach popołudniowych nauka pływania realizowana jest przez prywatne szkoły pod okiem profesjonalnych instruktorów. Oprócz tego w ofercie znajdują się zajęcia z gimnastyki w wodzie adresowane do seniorów. Ponadto od wielu lat odbywa się rehabilitacja dla dorosłych oraz gimnastyka korekcyjna w basenie dla dzieci i młodzieży. Ogromną popularnością cieszy się też aerobik w wodzie.
Warto podkreślić, że Pływalnia Miejska jest kolebką polskiego ratownictwa wodnego, a obecnie siedzibą siemianowickiego oddziału WOPR. W każdą sobotę odbywają się zajęcia „Piranii”, czyli dziecięcej grupy ratowników WOPR. Dodatkowo swoje treningi ma również sekcja hokeja pod wodą „Walenie”.
Podsumowując, trzeba stwierdzić, że modernizacja pływalni o wartości zabytkowej, z ponad wiekową historią, może wydawać się potrzebna ze względu na nowo powstające obiekty i ciągle rosnącą konkurencję na rynku. Przykład Pływalni Miejskiej w Siemianowicach Śląskich pokazuję, że niekoniecznie obecnie istniejące, nowoczesne trendy designu są jedynymi właściwymi. Przy stosunkowo niewielkich nakładach finansowych i dużym zaangażowaniu władz lokalnych można stworzyć miejsce wypoczynkowo-rekreacyjne o niepowtarzalnym klimacie i zabytkowym charakterze, cieszące się olbrzymią popularnością niezależnie od wieku.
Autor jest prezesem zarządu firmy Tarnscom Sp. z o.o. z Katowic.
TEKST | Władysław Sobiech
FOTO | Archiwum Firmy Transcom
