Czy nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach (Dz. U. poz. 2016), wpłynie na zachowanie zarządców, użytkowników i wykonawców obiektów basenowych? Czy ograniczy działania mające na celu minimalizację kosztów inwestycji oraz cen usług i materiałów eksploatacyjnych? Czy jest możliwe spełnianie wymagań stawianych przez to rozporządzenie w istniejących obiektach?
Odpowiedzi na te pytania brzmią – TAK
Czysta i bezpieczna woda w basenie nie jest dziełem przypadku, lecz efektem zastosowania właściwej technologii i wykorzystania osiągnięć techniki.
Pierwszym warunkiem spełnienia wymagań jest odpowiednia wiedza teoretyczna w zakresie mechanizmów i procesów zachodzących w wodzie basenowej. Dotyczy to zarówno zarządców, obsługi technicznej instalacji technologicznych, jak i wykonawców robót budowlanych w zakresie budowy i remontów obiektów basenowych. Wykonawca nie może być tylko księgowym patrzącym na możliwie niskie koszty realizacji inwestycji oraz zręcznym prawnikiem usiłującym uwolnić się od swoich zobowiązań gwarancyjnych. Podstawą jest posiadanie wiedzy w zakresie wymagań stawianych przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w zakresie parametrów fizykochemicznych wody basenowej oraz mechanizmów mających wpływ na wartość tych parametrów.
Chlor w wodzie basenowej
Chlor jako dezynfektant niszczy związki organiczne, które nie zostały usunięte podczas procesu koagulacji i filtracji. Każdy wykonawca powinien mieć wiedzę w zakresie procesów, form występowania oraz zużywania związków chloru w wodzie basenowej. Te mechanizmy mają bezpośredni wpływ na rodzaj oraz ilość związków chloru związanego. Wiedza taka pozwoli na podjęcie świadomych działań mających na celu ich ograniczenie. Podejmowanie decyzji o zakupie lub wyłączaniu istniejących urządzeń, np. lamp UV, na basenie musi mieć uzasadnienie merytoryczne i ekonomiczne. Nie musimy dochodzić do wszystkiego sami, wystarczy skorzystać z doświadczeń krajów, w których te wymagania obowiązują od lat, np. Niemiec i Austrii.
W walce z ubocznymi procesami dezynfekcji ważne jest usuwanie zanieczyszczeń z wody basenowej, a nie zwalczanie negatywnych skutków ich występowania.
Istnieje wiele metod skutecznego utrzymywania wymaganego poziomu chloru związanego, chloroformu czy THM-ów w wodzie basenowej. Najczęściej jest to kombinacja różnych metod i procesów, o których należy mieć odpowiednią wiedzę.
W technologiach basenowych istnieje ograniczona ilość możliwych do zastosowania metod dezynfekcji wody, a podstawowa wiedza w tym zakresie jest konieczna. Należy wiedzieć, jaka jest siła oddziaływania poszczególnych środków dezynfekcyjnych, a także co działa bardziej skutecznie – ozon, chloraminy czy rodniki OH. Mimo że ilość stosowanych środków dezynfekcyjnych jest ograniczona, istnieje możliwość użycia dodatkowych środków wspomagających procesy dezynfekcji poprzez tworzenie dwutlenku chloru oraz rodników OH.
Niewątpliwie ilość dozowanego chloru do wody basenowej powinna być możliwe najmniejsza. Jednak aby było to możliwe, procesy koagulacji i filtracji wody basenowej muszą być prowadzone prawidłowo.
Mętność wody basenowej
Niektóre wymagania fizykochemiczne wody basenowej można ocenić w dość łatwy sposób. Należy do nich mętność wody, którą można traktować jako wskaźnik skuteczności uzdatniania wody basenowej. Często spotyka się obiekty, gdzie w godzinach popołudniowych woda w basenie staje się „mleczna”, a zarządcy basenu uważają to na stan normalny. Pod tym względem szczególnie źle wypadają baseny hotelowe, a ich właściciele często uważają, że wymagania stawiane pływalniom miejskim ich nie obowiązują.
Koagulacja i flokulacja wody basenowej
W celu spełnienia wszystkich wymagań rozporządzenia należy w każdym obiekcie basenowym przeanalizować wszystkie procesy i urządzenia technologiczne. Aby proces dezynfekcji przebiegał prawidłowo, konieczny jest odpowiedni proces filtracji wspomagany koagulacją, flokulacją oraz mechanizmami sorpcji substancji szkodliwych występujących w wodzie basenowej.
Należy posiadać podstawową wiedzę na temat:
- Co to jest potencjał elektrokinetyczny ZETA zanieczyszczeń występujących w wodzie basenowej oznaczany jako „ζ” i jaki ma on wpływ na proces koagulacji?
- Na czym polega koagulacja i flokulacja?
- Jakie są metody wspomagania procesu koagulacji?
- Czy istnieją inne metody obniżenia potencjału ZETA („ζ”), np. w wyniku procesów kawitacji i elektrokoagulacji?
- Co to jest złoże aktywowane oraz czy można aktywować istniejące złoże we własnym zakresie?
Rozwój badań pozwala na wdrożenie nowych materiałów filtracyjnych o zdolnościach zarówno adsorpcyjnych (sorpcja powierzchniowa, powierzchniowe wiązanie substancji), np. modyfikowanych złóż filtracyjnych, jak i absorpcyjnych (sorpcja wgłębna, przenikanie masy, pochłanianie całą objętością), np. złóż zeolitowych, żywic jonowymiennych.
Filtracja
Procesy filtracji należy analizować zarówno pod kątem użytego rodzaju złoża filtracyjnego, jak i metody filtracji. W zakresie stosowanych złóż filtracyjnych wybór jest bardzo szeroki. Do najczęściej stosowanych należą:
- piasek kwarcowy,
- złoża filtracyjne szklane nieaktywowane oraz aktywowane,
- naturalne złoże mineralne – zeolity oraz zeolity modyfikowane,
- ziemia okrzemkowa oraz perlit,
- włókna celulozy,
- hydroantracyt oraz węgiel aktywowany.
Odrębną grupę i metodę filtracji stanowią technologie membranowe.
Wyżej wymienione złoża oraz metody filtracji pozwalają na osiągnięcie różnych dokładności filtracji, wymagają różnych nakładów inwestycyjnych, ale i pozwalają na osiągnięcie bardzo odmiennych kosztów eksploatacji. Wybierając rodzaj złoża filtracyjnego, należy brać pod uwagę, jaką ono gwarantuje dokładność filtracji, w tym możliwość zatrzymywania mikroorganizmów i różnego rodzaju patogenów.
Zeolitowe złoża filtracyjne
Na uwagę zasługują filtracyjne złoża zeolitowe, które ze względu na dużą dokładność filtracji i możliwości sorpcyjne nazywane są sitami molekularnymi. Ich właściwości, przydatne w oczyszczaniu ścieków, odkryte zostały dopiero w latach 70. XX w. W technologiach basenowych zaczęto stosować zeolit w latach 80., a w Polsce w technologiach basenowych praktycznie nie są znane.
Konstrukcja filtrów
Na proces filtracji, obok samego złoża, zasadniczy wpływ ma konstrukcja filtrów. Generalnie filtry podciśnieniowe, niezależnie od zastosowanego złoża, gwarantują niższe koszty eksploatacji i lepszą jakość wody basenowej, a proces filtracji można kontrolować niemal „na dotyk”.
W przypadku filtrów ciśnieniowych należy mieć na uwadze, aby ich konstrukcja pozwalała na skuteczne usuwanie z nich zanieczyszczeń w procesie płukania.
Filtracja membranowa wody basenowej
Stosunkowo nową metodą mechanicznej filtracji w technologiach basenowych jest filtracja membranowa. Pozwala ona na:
- obniżenie mętności wody basenowej,
- bieżące usuwanie z obiegu wody basenowej bakterii i wirusów z dokładnością około 99,99%,
- obniżenie zwartości chloru związanego,
- obniżenie kosztów eksploatacji,
- ograniczenie zużycia wody z możliwością wykorzystania oczyszczonych popłuczyn i szarych ścieków do celów porządkowych oraz obsługi sanitariatów.
Stosowanie tej metody uregulowane jest normą DIN 19643-4.
W ostatnich kilkunastu latach technologia ta została wdrożona w zachodniej Europie, a skuteczność tej metody została potwierdzona wieloma procesami badawczymi realizowanymi pod nadzorem Niemieckiego Instytutu Higieny. Oficjalne wprowadzenie tej metody filtracji do stosowania w basenach kąpielowych przewidziała norma DIN 19643-4. Technologia ta została również wdrożona w basenach dla zwierząt, w tym dla bardzo wymagających ryb morskich. Obiekty tego typu są bardziej wymagające niż baseny kąpielowe, gdyż praktyczne nie ma możliwości opróżniania basenów, a wszelkie nieprawidłowości pracy urządzeń objawiają się chorobami ryb i innych zwierząt.
Dla potwierdzenia przydatności technik membranowych w filtracji wody dla basenów kąpielowych zostało przeprowadzone badanie w zakresie: poziomu chloru związanego, ilości THM, mętności wody basenowej, obecności mikroorganizmów. Nawet znaczne ograniczenie, do poziomu 20–30%, wydajności instalacji membranowej w stosunku do klasycznej instalacji uzdatniania z filtrami żwirowymi pozwala na zachowanie wymaganych parametrów wody basenowej. Norma DIN 19643 przewiduje możliwość ograniczenia wydajności instalacji membranowej do 50% w stosunku do instalacji z filtrami żwirowymi.
Technologie te zapewne rozwiną się w przyszłości i w Polsce.
Podsumowanie
Sprostanie wymaganiom narzuconym przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. może powodować liczne problemy, dlatego warto zgłosić się po pomoc do profesjonalistów. Firma TRANSCOM Sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach pomoże rozwiązać problemy i wątpliwości w zakresie surowych wymogów nowego rozporządzenia. Wieloletnie doświadczenie firmy gwarantuje (i takiej gwarancji udzielamy) zachowanie parametrów wody basenowej zgodnie z nowymi wymaganiami nie tylko w dniu odbioru robót, lecz także w trakcie normalnej eksploatacji obiektu.
Autor jest prezesem zarządu firmy Transcom Sp. z o.o. z Katowic
Transcom Sp. z o.o.
ul. Józefowska 5, 40-145 Katowice
tel.: 32 204 18 87; faks: 32 201 65 36
baseny@transcom.pl
www.transcom.pl
TEKST | Władysław Sobiech
FOTO | Archiwum Firmy Tanscom
