Budowa infrastruktury komunalnej, w tym obiektów sportowo-rekreacyjnych, wymaga określonych nakładów finansowych. Wobec bardzo ograniczonych możliwości uzyskania dofinansowania ze środków bezzwrotnych (przede wszystkim środki Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej) oraz braku środków unijnych na sport w obecnej perspektywie finansowej, jednostki samorządu terytorialnego najczęściej decydują się na zaciąganie na ten cel zobowiązań dłużnych, takich jak kredyty, pożyczki, emisja obligacji. Część z j.s.t. sięga również po metody bardziej zaawansowane, nazywane alternatywnymi lub niestandardowymi sposobami finansowania inwestycji. Należą do nich w szczególności: wykup wierzytelności, leasing zwrotny, sprzedaż zwrotna, finansowanie z wykorzystaniem spółek samorządowych, factoring, sprzedaż na raty oraz różne umowy nienazwane, wykształcone w praktyce obrotu gospodarczego.

Bez względu na zastosowaną metodę, ich wspólnym mianownikiem jest pozyskanie przez j.s.t. środków finansowych oraz – do niedawna – klasyfikacja zobowiązań wobec kontrahentów poza tzw. wskaźnikiem obsługi zadłużenia. Z uwagi na korzystne skutki budżetowe, j.s.t. stosowały instrumenty alternatywne pomimo krytycznej oceny ich wykorzystywania formułowanej przez regionalne izby obrachunkowe, Najwyższą Izbę Kontroli, wyroki sądów administracyjnych. Nadzór finansowy miał zresztą bardzo ograniczone możliwości kontrolowania tego typu transakcji. Ponadto, do stosowania części z nich nie trzeba było stosować przepisów o zamówieniach publicznych.

Zmiana zasad zadłużania się samorządów

Uchwalenie nowelizacji ustawy o finansach publicznych z 2018 r., której przepisy stosowane są w większości od 1 stycznia 2019 r. doprowadziło do istotnej zmiany podejścia do alternatywnych sposobów finansowania inwestycji komunalnych. Ustawodawca wprowadził „nowy” tytuł dłużny, jakim są „inne stosunki prawne, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do skutków wynikających z papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne, umów kredytów i pożyczek oraz przyjętych depozytów” (art. 72 ust. 1a ustawy o finansach publicznych). Przepis ten koresponduje z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (Dz.U. z 2011 r. nr 298 poz. 1767), zgodnie z którym do państwowego długu publicznego – oprócz „tradycyjnych” tytułów dłużnych zaliczane są: umowy o PPP, które mają wpływ na poziom długu publicznego; papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona; umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach; umowy leasingu zawarte z producentem lub finansującym, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy; umowy nienazwane o terminie zapłaty dłuższym niż rok, związane z finansowaniem usług, dostaw, robót budowlanych, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu.

W konsekwencji, od początku bieżącego roku, niemal wszystkie umowy zawierane przez j.s.t. o skutkach ekonomicznych podobnych do kredytu lub pożyczki – powinny być zaliczane do długu publicznego. Bezpośrednim następstwem takiej konstrukcji art. 72 ust. 1a ustawy o finansach publicznych, jest także zmiana tzw. indywidualnego wskaźnika zadłużenia j.s.t.

WIĘCEJ W MAGAZYNIE „PŁYWALNIE I BASENY” NR 32

TEKST | Rafał Cieślak